Canbolat GÜRSES Genetik ve Nanobiyoteknoloji
Doğal kan trombositlerinin hızlıca oluşturduğu pıhtının yardımıyla geliştirilen bir çeşit yapay trombosit (pıhtılaşmaya yardımcı olan kan elemanı) askerlerin hayatlarını kurtarmadan tutun da araba kazalarındaki yaralanmalar gibi başka çok ciddi travmalarda kullanılmak için gelecek vadetmektedir.
Case Western Reserve’deki bilim insanları tarafından klinik öncesi çalışmaları yürütülen araştırmada, “hemostatik nanopartiküller” adı verilen yapay trombositler patlamalı travmalardan sonra enjekte edildiklerinde hayatta kalım oranını çarpıcı biçimde arttırdığı ve haftalar sonra iyileşmeyi engelleyici herhangi bir sinyal veya başka komplikasyonların görülmediği bildirildi.
Nanopartiküllerin sadece kısa süre için değil uzun zaman aralığında da hayatta kalımda çok büyük bir etkiye sahip olduğu belirtildi. Başka maddelerin ya da oluşan serbest pıhtının iyileşme sürecini kötü etkilemesine rağmen, yapılan çalışmada hastanın durumunu kötüleştirecek herhangi bir duruma yol açılmadığı tespit edildi.
Vücudun ürettiği fibrinden oluşan bir pıhtı ağı üzerinde küresel hemostatik nanopartiküllerin toplanması
Nanopartikülle muamele edilmiş patlamaya dayalı travmalı fare modellerinin hayatta kalım oranı %95’e yükselirken herhangi bir nanopartikülle muamele edilmeyenler %60’ta kaldı. Ayrıca nanopartiküllerin toplanması, pıhtı oluşumu veya normal dışı iyileşme gibi istenmeyen yan etkiler enjeksiyondan sonraki bir ve üçüncü haftalardaki muayeneler boyunca görülmedi.
Savaşla ilişki yaralanmaların %79’u patlamalardan kaynaklanmaktadır ve savaş alanındaki ölümlerin ana nedenidir. Birincil patlama dalgası sonucu oluşan yere düşme ve uçan şarapnel parçaları akciğerlerin, karaciğerin, böbreklerin ve diğer organların kontrolsüz olarak kanamasına yol açar. Çarpışma, patlama ve düşmeler sonucu oluşan bu kontrol edilemeyen kanamalar ayrıca Amerika Birleşik Devletleri’nde 5-44 yaş aralığındaki kurbanlar arasındaki temel ölüm sebebidir.
Kan trombositleriyle bağlı hemostatik nanopartiküllerin şematik bir gösterimi
Doğal kan trombositleri hemostasis adı verilen kanamayı durdurma işlemi için anahtar içeriktir. Bu işlem tipik kesikler ve çizikler için iyi çalışır ancak çok ciddi yaralanmalarda istenilen etkiyi gösteremeyebilir.
Hastahaneler iç kanamayı durdurmak için travmalı hastalara kan ürünleri veya rekombinant faktör VIIa isimli hemofili ilacını vermeye çalışırlar fakat bu, savaş alanı veya kaza durumlarında iyi bir seçenek değildir. Rekombinant faktör VIIa buzdolabında saklanmalıdır ve tedavi başına on binlerce dolara kadar çıkmaktadır. Bunun yanında, patlamalardaki genel bir durum olarak beyin ve omurilik yaralanmalarında pıhtıya yol açabilir.
Araştırma takımı, nanopartikülleri ince ayarlı olarak üreterek pıhtılaşma etkinliğini arttırmaktadır. İnanılmaz derecede basit olan bu yöntemde, yaralanmış dokudaki aktif olan kan trombositleriyle reaksiyona giren peptidlerin kollarıyla nano kürecikler, daha çabuk pıhtı oluşturulmasına yardımcı olmaktadırlar.
Partiküller, başka amaçlı kullanımlar için FDA (Food and Drug Administration, U.S.A.) tarafından onaylanmış kısa polimer zincirlerinden yapılmaktadır. Erken testlerde, nanopartikül enjekte edilmiş fare modellerinde muamele edilmeyen modellere göre daha çabuk kanamayı durdurduğu gözlemlenmiştir.
Kuru nanopartiküller iki haftadan sonra bile canlılıklarını korumaktadır ve alandaki bir doktor veya bir ambulans ekibi tuz ekleyip salladıktan sonra enjekte edebilir.
Konuyla ilgili başka araştırmalar ve testler devam etmektedir. İnsanlar üzerindeki klinik denemeler için en az beş yıl gerekmektedir.
